حد و مرز رازداری در زندگی مشترک

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی عقلانیت و توسعه : در راهرو دادگاه متوجه جر و بحث زوج تقریبا میانسالی شدم که حرف طلاق می زدند. به آنها نزدیک شدم جویای علت حضورشون شدم. مرد درخواست کننده طلاق بود و علت را در ابتدا به صورت کلی و مبهم عدم تفاهم ذکر کرد بعد از کمی صحبت کردن فهیمدم علت اصلی دخالت خانواده ها در زندگی زوجین است. از قرار معلوم زن تمام مسائل ریز و درشت زندگی مشترک را به خانواده خود اطلاع می دهد و والدین خانم و خواهر و برادران ناخواسته یا از سر عمد در خصوص ریزترین موارد زندگی زوجین نظر می دهند و مرد نسبت به این موضوع واکنش نشان می دهد به جر و بحث ختم می شود . بدون شک رازداری زوجین از عوامل مهم احساس آرامش و رضایت در زندگی مشترک است ولی چرا این خصیصه گاها ضعیف می شود و پیامد آن دعوای و احساس نارضایتی از زندگی مشترک می شود؟ آیا پیامد مثبتی و یا ضرورتی هم دارد؟ راه حل های پیشگیری و درمان آن چه می باشند؟ در این قسمت برای یافتن پاسخ به این سوالات به سراغ سرکار خانم دکتر ناهید رزمخواه دکتری روان شناسی آمدیم که نتایج گفتگو در ذیل ارائه خواهد شد.

سوال : تعریف شما از  رازداری چیست؟ و حد و مرز آن را تا کجا می دانید؟.

خانواده مکانی برای ارتباط مناسب اعضاء حفظ حرمت و شئون یکدیگر است. این حریم خانوادگی ابتدا از سوی خود اعضای خانواده باید حفظ شود و سپس از ناحیه ی دیگران. تنها در این صورت است که امنیّت زندگی زناشویی تأمین می گردد .یکی از مهم ترین عواملی که این حریم را تهدید می کند بیان اسرار و رازهای درون خانواده نزد دیگران است.

گاهی در زندگی مشترک، یکی از طرفین مسائل خصوصی و به اصطلاح رازی را افشاء می کند. این که پس از ازدواج هنوز زن و شوهر خود را در دایره خانوادگی خانواده پدری خود ببینند و دایره مخصوص به خانواده خود و همسرشان را به خوبی شکل نداده باشند،  عدم رازداری است و اشتباه است. این درست است که برخی موارد باید به والدین گفته شود و این هرگز به معنای عدم صداقت همسران نیست. برای مثال اگر همسر اعتیاد داشته باشد، بزرگترها باید در جریان قرار بگیرند تا بتوانند کمک و راهنمایی کنند اما فقط موضوعات بحرانی را باید به بزرگترها بگوییم. گاهی خانواده ها هم از فرزندان شان انتظار دارند مثل گذشته در جمع خانواده حضور داشته باشند و رازهای خود را با آنها در میان بگذارند. در چنین مواقعی میان نقش افراد به عنوان فرزند و نقش آنها به عنوان همسر تناقض به وجود می آید. در این شرایط بسیاری از افراد رازهای میان خود و همسرشان را به خانواده خود انتقال می دهند که این مسئله علاوه بر این که رازداری زناشویی را مختل می‌کند، گاهی باعث به وجود آمدن ذهنیت های منفی از عروس یا داماد خانواده نزد خانواده همسر می شود، ذهنیت هایی که گاهی تا مدت ها و حتی پس از حل شدن موضوع میان زن و شوهر هم باقی می مانند. پس توجه داشته باشید به رغم احترام، صمیمیت و نزدیکی که با خانواده خود دارید، شما حالا یک زندگی مستقل تشکیل داده‌اید و قرار نیست تمام رازها و مسائل خصوصی خود را برای خانواده تان مطرح کنید، مگر این که مسئله به وجود آمده واقعا عذاب آور باشد، مانند اعتیاد و …

سوال: انواع افشارگری راز کدامند؟.

گاهی در زندگی مشترک، یکی از طرفین، مسئله ای خصوصی و به اصطلاح، راز، را افشا می کند. انواع برملا کردن رازها به این قرارند:

– بیان راز همسر برای دیگران

-بیان راز خودش برای دیگران

-بیان راز دیگران برای همسر

-بیان رازهایی از زندگی مشترک برای دیگران

– دیگران راز گذشته ی یکی از زوجین را به دیگری بگوید.

سوال: رازداری چگونه سبب رضایت و آرامش در زندگی مشترک می شود؟.

افشاء راز نزد دیگران یا در مورد دیگران باعث ایجاد احساس منفی در شنونده خواهد شد، زیرا هیچ کس از کسی که مدام راز دیگران را بیان می‌کند خوشش نمی‌آید. فردی که راز دیگری را بیان می کند خودش باعث می شود اطرافیان با دیده تحقیر و بی اعتمادی به او نگاه کنند و اول شخصیت خودش زیر سوال خواهد رفت. از طرف دیگر کسی که راز دیگران را برملا می کند به تدریج علاقه مند می شود رازهای بیشتری بداند و در امور دیگران کنکاش می کند و این کنکاش و جستجو اصلا کار درستی نیست. به مرور زمان همسر این فرد هم نمی‌تواند با خیال راحت مشکلاتش را به او بگوید و این موضوع باعث دوری آنها از یکدیگر خواهد شد. بدترین قسمت داستان زمانی است که مرد یا زن راز خانه شان را از زبان یک غریبه بشنوند چون واقعا هضم این موضع کار بسیار سختی است. انسانها به میزانی که به برملا کردن راز دیگران و افشار اسرار مردم می پردازند، از خودشان غافل می شوند و این گونه فرصت های ارزشمندی را که می توانستند صرف خودسازی کنند در راه تلاش برای کنکاش و تجسس در امور دیگران هدر داده اند که این موضوع خیلی دردناک است.

سوال: آثار نامطلوب افشای راز کدامند؟.

-پرورش شخصیت منفی: همان طور که در سوال قبل گفتم، افشای راز نزد دیگران و از دیگران، باعث ایجاد شخصیتی منفی در گوینده خواهد شد. زیرا هیچ کس از کسی که مدام راز دیگران را بیان می کند خوشش نمی آید. فردی که راز دیگری را بیان می کند خودش باعث می شود که اطرافیان با دیده ی تحقیر و به صورتی صنفی به او بنگرند و کرامت ذاتی او زیر سوال خواهد رفت.

-کاهش درجه‌ی ایمان و اعتقاد به خدا: کسی که راز دیگران را برملا می‌کند به تدریج علاقمند می شود که رازهای بیشتری را بداند لذا در امور دیگران کنکاش می‌کند و این کنکاش و جستجو برخلاف دستور صریح قرآن کریم است که «در امور دیگران تحبسسّ نکنید.» (حجرات/۱۲) در واقع تحبسّس کننده در امور دیگران صریحاً با حکم خداوند مخالفت کرده است! و گناه کبیره مرتکب شده است. همچنین امام علی (علیه السلام) فرمودند: آن کس که در مقام تخصص از اسرار دیگری برآید خداوند رازهای او را آشکار خواهد کرد.

-غفلت و انحطاط اخلاقی: انسان ها به میزانی که به بر ملا کردن راز دیگران و افشای اسرار مردم می پردازند از خودشان غافل می شوند و بدین وسیله فرصت های ارزشمندی را که می توانست صرف خودسازی خود کند در راه تلاش برای کنکاش و تحبسّس در امور دیگران، هدر می دهد.

-اشاعه‌ی زشتی: افشای راز زندگی نیز دیگران یا از دیگران، موجب ریخته شدن قبح گناهان و زشتی ها می شود.

سوال: آثار مثبت راز داری کدامند؟.

–با هر مرحله رازداری به درجات بیشتری از ایمان نزدیک شده و خویشتن داری بیشتری کسب می کنید. خداوند می‌فرماید: «عالم الغیب فلا نطیهر علی غیبه أحدا…» یعنی: خداوند عالم به غیب است و هیچ کس را و غیبش مطلع نمی سازد.

– رازداری، اعتماد دیگران را به شما جلب می کند مردم معمولاً به کسانی که رازدار هستند به دیده ی احترام و اطمینان نگاه می کنند.

–وقتی شما در زندگی خانوادگی خود راز داری را رعایت کنید، فرزندتان الگویی عینی از این مسئله خواهد داشت و این مسئله به رازدار بودن وی در آینده کمک زیادی می کند.

–راز را تا وقتی که فقط خودتان از آن آگاهید، در دست شماست و اختیارش نیز به دست خودتان.

سوال: عوامل افشای راز و پرده دری  چه چیزهایی هستند؟.

–پوشاندن حقارت درونی: افرادی که به نحوی از ضعف شخصیت رنج می برند و دچار حقارت های درونی هستند چنانچه به تربیت نفس و خودسازی نپردازند ممکن است بخواهند این حقارت شخصیت خود را در دیگران جستجو کنند و با افشای رازهای افراد، آنان را مورد تحقیر و آزار قرار دهند.

–ارتباط نامناسب زن و شوهر: زن و شوهری که از ارتباط عاطفی و روحی بسیار می رود و فاقد برنامه ی منظمی برخوردارند فرصتی پیدا نمی‌کنند تا مشکلات و ناراحتی های خود را به همسرشان بگویند و با همسر خود درددل کرده و رازشان را به او بگویند. این حرف هایی که باید به همسر گفته شود گاهی از حریم خانواده به خارج سرایت می‌کند و فرد به دنبال گوش شنوای دیگری در بیرون از منزل برای شنیدن می‌گردد.

–انتقاد ناپذیری زن یا شوهر: انتقاد باید با شیوه ی انسانی و به قصد اصلاح رفتار طرف مقابل انجام گیرد تا باعث رشد شود. ولی در صورتی که یکی از زوجین تحمل شنیدن انتقادات سالم و سازنده را نیز نداشته باشد. فرصت بحث درباره‌ی مطالبی که باید بین خودشان گفته می شد را از دست می دهد و ممکن است از درون آنها رازهای زندگی سر برآورند و با دیگران مبادله شوند.-البته این سخن به معنای تأیید رفتار فرد مقابل نیست بلکه به این معناست که گاهی برخورد نامناسب خود ما و عدم انتقادپذیری مان، باعث آسیب به زندگی مشترک می‌شود. مردی که به فرزند کوچکش می سپارد که در غیابش مراقب مادر باشد و گزارش احوال را بدهد بذر بی اعتمادی را در دل کوچک او می کارد و عملاً به او آموزش راز نگه داشتن را می‌دهد. چنین کودکی چگونه می‌تواند در آینده راز نگه داری خوبی باشد؟!

–الگو گرفتن از روابط والدین: فرزند کوچکی که می بیند مادرش رازهای زندگی زناشویی‌اش را با والدین خود مطرح می‌کند و به حساب درددل کردن، همسرش را نزد مادر خودش خراب می‌کند الگوگیر می‌کند.یا مردی که به فرزند کوچکش می‌سپارد که در غیابش مراقب مادر باشد و گزارش احوال را بدهد بذر بی‌اعتمادی را در دل کوچک او می‌کارد و عملاً به او آموزش راز نگه داشتن را می‌دهد.چنین کودکی چگونه می‌تواند در آینده راز نگه داری خوبی باشد؟.

سوال: راه حل های درمان ترک عادت گفتن رازهای مشترک زندگی  چه می باشند؟.

-با همسرتان در این مورد حرف بزنید. برای همسرتان از اثرات مخرب عدم رازداری بگویید و از او بخواهید که مسائل را با خود شما درمیان بگذارد و اگر زمانی هم احساس کرد به نفر سومی برای قضاوت یا تصمیم گیری نیاز است، زوج درمانی را در ذهن داشته باشد.

-شنونده خوبی باشید. مهم ترین چیزی که یک فرد در بازگو کردن مسائل به دنبال آن است، آرام گرفتن و تنها تخلیه هیجانات منفی است. اگر شما بتوانید شنونده خوبی برای همسر خود باشید، درواقع این نیاز او به صحبت درباره مسائل را ارضا می کنید و دیگر نیازی نمی بیند که درباره مشکلاتتان با نفر سومی دردودل کند.

-انتقاد پذیر باشید. به همسر خود اجازه دهید از شما انتقاد کند و به نظراتش گوش دهید. در صورتی که در مقابل انتقادات همسرتان، گارد داشته باشید، او دیگر قادر نخواهد بود به شما از مشکلات گلایه کند و برای یافتن آرامش و حمایت، صحبت هایش را به خارج از چارچوب خانواده خواهد برد.

سوال: رازدار نبودن زن و شوهر نسبت به یکدیگر چقدر روی تربیت فرزندان اثر می گذارد؟.

– طبیعتا بچه ها در خانواده ای که رازداری جزو خصوصیات آن باشد، رازداری را خواهند آموخت و به انسان‌هایی قابل اعتماد و رازدار تبدیل خواهند شد ولی در این میان توجه به چند نکته ضروری است. به بچه ها بیاموزید و تاکید کنید پدر و مادر محرم رازهای آنها هستند و باید هر راز و مشکلی که دارند را با شما، یعنی پدر یا مادرشان در میان بگذارند. هنگامی هم که بچه ها رازی را به شما گفتند سعی کنید محرم رازشان باشید یا اگر موضوع به گونه‌ای است که نیاز به دخالت همسرتان دارد، همان موقع سعی کنید به فرزندتان اطلاع دهید که به خاطر اهمیت موضوع ناچارید این مسئله را با همسرتان در میان بگذارید و به نوعی برای این کار از او اجازه بگیرید.

سوال: رازداری در زندگی  فردی و اجتماعی چه تاثیری دارد؟.

رازداری نه تنها از ویژگی‌های مثبت اخلاقی به حساب می‌آید که حتی می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی انسان را نیز تغییر دهد؛ تغییرات مثبتی که فقط به دلیل حفظ راز دیگران، برای فرد ایجاد می‌شود.  به عنوان مثال، کسی که به عنوان فردی رازدار در جمع شناخته می‌شود، دوستان بیشتری خواهد داشت و افراد زیادی به او اعتماد خواهند کرد. به همین دلیل هم دیگران با احترام خاصی با او برخورد می‌کنند. از طرف دیگر، انسان‌های رازدار می‌توانند این خصوصیت را به دیگران بیاموزند و با رفتارهایشان آنها را هم تشویق به رازداری کنند. برای همین اعضای خانواده و بویژه فرزندان این افراد هم اهمیت رازداری را بخوبی درک خواهند کرد و انسان‌های رازداری خواهند بود.  پس آنها هم می‌توانند در گفت‌وگوهایشان به دیگران اعتماد کنند و از آنها بخواهند رازها را پیش خود نگه دارند.

مصاحبه کننده : فهیمه گنجی گفتار درمان