بارهنگ کبیر

بارهنگ کبیر با نام علمی plantago major گیاهی است به ارتفاع ۸تا ۵۰ سانتی متر و دارای برگهائی با پهنک بزرگ و واقع در سطح زمین که در منطقه وسیعی از دو قاره اروپا ، آسیا و همچنین شمال آفریقا و آمریکای شمالی می روید. از مشخصات آن این است که در پهنک برگهای آن ، ۳ تا ۱۱ رگبرگ سراسری در جهت طولی دیده می شود . گاهای آن دارای جامی به رنگ خاکستری روشن یا تقریبا مایل به قرمز و مجتمع به صورت نسبه های دراز است . هر یک از این نسبه ها نیز در رأس دنباله بلندی منتهی به وسط برگها ، جای دارد . میوه اش پوشینه ، دارای ۲ خامه ، محتوی ۴ تا ۸ دانه کوچک و بیضی شکل در هر خامه می باشد . قسمت مورد استفاده این گیاه ، برگ ، ریشه و دانه آن است که در طب عوام به مصارف درمانی عدیده می رسد. این گیاه تولید نوش نمی کند ولی زنبور عسل برای استفاده از دانه های گرده ، به سمت آنها جلب می گردد. برگ و ریشه آن دارای موسیلاژ، صمغ، اسیدهای آلی تانن و گلوکوزیدی به نام اوکوبین ( Aucubine ) است ماده اخیر، تحت اثر امولسیون به سهولت تجزیه گردیده ، گلوکز و یک آگیکون از آن حاصل می شود. در خاکستر بارهنگ املاح مختلف سدیم، پتاسیم، منیزیوم و غیره بطور فراوان مشاهده می گردد. دانه آن دارای ۱۰ درصد مواد روغنی است. روغن حاصل از دانه گیاه اخیر ، رنگ زرد، بوی مطبوع و دائمی تقریبا شبیه طعم روغن گرد ودارد. از این روغن می توان برای مصارف تغذیه استفاده بعمل آورد.

خواص درمانی:

ریشه برگ و دانه این گیاهان اثر قابض ، نرم کننده دارد و از آنها به عنوان تصفیه کننده خون، آرام کننده و رفع تحریکات در سرفه های مزمن برونش ها، رفع ناراحتی های آسم مرطوب، اسهالهای ساده، ورم مخاط دهان، درد دندان و حتی درد گوش استفاده می گردد. عده ای جوشانده گیاه کامل را به عنوان یکی از بهترین داروها و جهت رفع نزله های مزمن شش و یک داروی فرعی مناسب برای درمان مسلولین توصیه نموده اند . در آلمان ، نقل ساخته شده از اعضای این گیاه رابرای رفع ناراحتی های دستگاه تنفس کودکان به کار می برند.

اطبای قدیم، فرآورده های بارهنگ را در رفع خونرویهای ریوی ، وجود خون در اخلاط، بیماری های کبدی، زردی و برگرداندن غذا که با احساس سوزش در لوله مری همراه است، با اثر قاطع ذکر نمودند . جوشانده دانه بارهنگ در رفع بیماریهای التهابی کلیه و مثانه و مخصوصا وجود خون در ادرار، موثر تشخیص داده شده است . بارهنگ از گیاهانی است که ارزش درمانی آن در استعمال خارج خیلی بیشتر از مصارف داخلی آن است اگر برگ تازه بارهنگ به مدت چند ساعت در آب جوشیده قرار گرفته سپس قطعات آن برروی زخم بازگذارده شود، نه تنها زخمها را از خطر آلودگی حفظ می کنند بلکه سرعت التیام و بهبود آنها را باعث می گردد . در ایران نیز، از برگ بارهنگ به همین منظور هزاران در التیام زخمها بعمل می آید. تجربه نشان داده است که کمه پس و ضماد برگ بارهنگ ، اگر برروی زخمهای ملتهب اثر داده شود . معالجه سریع آنها را باعث می گردد. جوشانده ریشه گیاه که با عسل شیرین شده باشد ، اگر به صورت غرغره برروی مخاط دهان اثر داده شود، ورم حلق وگلو را از بین می برد.

در بررسیهای انجام شده نتیجه گرفته اند که له شده برگهای تازه بارهنگ را اگر در ناراحتیهای جلدی بر روی پوست قرار دهند و مرتبا نیز آنرا تجدید نمایند ، اثر معالج در رفع سوداء های بسیار دردناک ظاهر می کند، حتی اگر حالت و یا در پیشرفت در ناحیه صورت باشد ، آن را از بین می برد. بکار بردن کرم بارهنگ را در فع جوشهای صورت، جوش، زنخدان و گونه ها، توصیه شده است. جوشانده بارهنگ ، به صورت حمام چشم ، در رفع روم پلک و ورم تاثیر مفید می نماید.

برگ تازه و له شده بارهنگ اگر در عمل گزیدگی زنبور، زنبور عسل و پشه، شدیداً مالش داده شود، درد را تسکین می دهد و به نظر می رسد که اثر خنثی کننده برروی سم حشرات مذکور داشته باشد. جوشانده برگ بارهنگ باعث نرمی و شادابی پوست شده و ناراحتی های ناشی از تاثیر گرما و اشعه خورشیدی برروی پوست نیز از بین می برد.

برگ تازه و له شده بارهنگ اگر در محل خارش و تحریکات پوستی و یا محل سوختگی های سبک اثر داده شود در رفع ناراحتی های مذکور اثر مفید ظاهر می کند . ضمناًٌ باعث می شود که پوست صورت اگر منافذ باز پیدا کرده باشد آنرا به حالت طبیعی برگرداند.

صور داروئی:

از این گیاه به صورت جوشانده برگ و ریشه در آب ، دم کره برگ ، و شیره گیاه در بیماریهای سینه استفاده می شود .

حجت حافظی،نویسنده، تهیه کننده و کارگردان